7 Haziran 2010 Pazartesi

Bireysel Eğitim Programı Nedir? (BEP Nedir?)










BIREYSELLEŞTIRILMIŞ EĞITIM PROGRAMI NEDIR ?
     Bireyselleştirlmiş eğitim programı (BEP) rehberlik araştırma merkezlerinde "Eğitsel Değerlendirme ve İzleme Ekibi" tarafından gerçekleştirilen "Ayrıntılı Değerlendirme Süreci" sonunda, "Özel Eğitim Hizmetlerinden Yararlanması Uygun Görülen" özel gereksinimli öğrenciler için "ekip" tarafından hazırlanan programdır.
     Diğer bir tanımla Bireyseltirilmiş Eğitim Programı, özel gereksinimli öğrencinin zihinsel, duygusal, sosyal dil ve iletişim alanlarında yapabildiklerini dikkate alarak, kazandırılacak davranışların neşer olduğu, bu davranışların nerede, nasıl, kimler tarafından, hangi yöntemlerle ve ne kadar sürede kazandırılacağını belirten, gerekli destek hizmetini içeren, içinde ailenin de yer aldığı bir ekip tarafından hazırlanan yazılı programdır.

Yasal Olarak Bep

     Bireyselleştirilmmiş Eğitim Programı aynı zamanda 1997 yılında kabul edilen 573 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede yasal bir zorunluluk olrak ifade edilmiştir. Sonrasında 2006 yılında yürürlüğe giren Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği ile özel gereksinimli olrak belirlenen her çocuk için BEP hazırlanması Sekizinci Kısım, Birinci, Madde 69'da "Eğitim Programları" başlığı şu şekilde tanımlanmıştır.
Madde 69 (1)
       Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı, özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin gelişim özellikleri, eğitim performansları ve ihtiyaçları doğrultsunda hedeflenen amaçlara yöenlik hazırlanan ve bu bireylere verilecek destek eğitim hizmetlerini de içeren özel eğitim programıdır.
      Bep'in yasal zorunluluk olarak kabul edilmesiyle özel gereksiminli bireylerin ve onların ailelerinin eğitimsel gereksinimleri yasal olarak güvence altına alınmıştır.

    Milli Eğitim Bakanlığı’nın eğitim ilkelerinin içinde tanımlanmış olan “Eğitimde fırsat eşitliği “ni sağlayabilmek. Eğitimde fırsat eşitliği ile bireylerin belirli bir aşamaya kadar eğitim hakları tanımlanmıştır. Yani her birey belirli bir yaşa kadar maddi imkanları veya engel durumu ne olursa olsun belirli bir yaşa kadar devlet destekli eğitim verilmelidir.
Engelli bireyler genel olarak, sosyal bakımdan olarak toplumdan uzak bireylerdir. Bu bireyler yeteri kadar gelişemedikleri için toplum içinde kendini ifade edemezler. Bunun için bu bireyleri çeşitli eğitim programları uygulayarak topluma uyumlu ve yararlı hale getirilebilir.
Bireysel eğitim programının en önemli temel amacından birisi, her bireyin günlük yaşamında uyguladığı öz bakım davranışlarını kazandırabilmek. Zihinsel engelli bireyleri düşünecek olursak; engel derecesine bağlı olarak bu bireyler kendilerini kontrol edemeyebilirler. Bu yüzden kendi ihtiyaçlarını bile karşılayamayacak bir durum söz konusudur. Bu bireylere Bep sayesinde öz bakım becerileri kazandırılabilir. Bu sayede bireyler bir başka insana bağımlı olmaktan kurtulabilir.
Engelli bireylerin engel türüne bağlı olarak öğrenme zorlukları yaşamaktadır. Bep ile bu bireylerin engelinden kaynaklı öğrenme zorluklarını giderilerek, engelli öğrencilerin performansını en üst düzeye çıkarmak hedeflenir.
En önemlisi engelli bireylerin kendi hayatında bağımsız yaşayabilme davranışlarını kazandırabilmek. Bu önemli amaçtır. Çünkü bir bireyler başkalarına sürekli olarak bağımlı bir şekilde yaşayamaz. Engelli bireylerin yanında sürekli birileri bulunamayabilir. Her engel grubunda olmasa bile bireysel eğitim ile bazı engel gruplarına bağımsız yaşama öğretilebilir.

Bireylerdeki engel türü ve derecesi ne olursa olsun tüm bireyler en azından öz bakım becerilerini öğrenebilir. Tabiki zihinsel olarak ağır derece engele sahip bireylere bu eğitimler bile verilemeyebilir. Fakat görme engelli, işitme engelli vb engele sahip bireylere eğitim ortamlarında çeşitli düzenlemeler ile istenilen bazı davranışlar kazandırılabilir.
Çocuklarda, dil, problem çözme, zihinsel süreçler, davranışsal özellikler ve öğrenme özellikleri birbirinden farklılık gösterebilir. Bu yüzden her öğrenciye farklı ortamda farklı öğretim stratejileriyle eğitim yapılması gerekebilir. Öğrenciye göre farklı yöntemler uygulanarak öğrenme eksikliğine sebep olan bireysel farklılıklar ortadan kaldırabilir.
Aynı ortamda yaşayan çocuklar bile farklıdır. Örneğin, aynı yaş grubunda olup aynı sınıfta eğitim gören çocukların bedensel gelişimleri ve davranışsal özellikleri farklılıklar gösterebilir.
Her bireyin zayıf ve güçlü yönleri kendi içinde farklı ilerler. Yani burada bireylerin psikomotor becerileri üst düzeyde, sözel becerisi düşük bir öğrenciye dersleri sadece sözel anlatım şeklinde alırsa; bu bireyin psikomotor becerisi gelişmiş olduğu için birey tam olarak öğrenemez. Bu yüzden bu gibi bir durumda bep ile öğrenci tanımlaması yapılmalıdır.

Bireysel eğitim programının yararlarını öğrenciye, öğretmene ve aileye olmak üzere 3 grupta toplayabiliriz. Bu yararları kısaca maddesel olarak ifade edecek olursak ;

Öğrenciye Yararları:
  • Bep’te eğitim amaçları engelli öğrencinin ihtiyaçlarına göre belirlenir. Bu yol ile öğrencinin güncel yaşamdaki eksiklikleri giderilebilir.
  • Öğretimin hedefleri planlandığı için engelli öğrencinin çalışmaları bir düzene girer.
  • Geleneksel eğitimde eğitiminde çeşitli sorunlar nedeniyle hedeflenen davranışları kazanamayan öğrenci, bireysel eğitim programı sayesinde istendik davranışları kazanmaya başlar
  • Öğrenci detaylı bir taramadan geçtiği için engelinden kaynaklanan farklı ihtiyaçları belirlenir. İhtiyaçları belirlenen öğrenci içinde çeşitli eğitimler uygulanarak bu bireyin ihtiyaçları karşılanmış olur.
  • Sağlanacak özel eğitim hizmetleriyle bilgi ve beceri eksikliklerinin nasıl giderileceği açığa kavuşur.
  • Engelli birey çeşitli yönlerden tanımlandığı için onun gereksinimlerine göre öğretiminde farklı düzenlemeler yapılır.
  • BEP ile öğrenci davranış kazanmaya başlar.
  • Kendi performansını en üst düzeye çıkarır.
  • BEP bireyi bağımsız yaşama hazırlar.

Öğretmene Yararları:

  • Öğretime nereden başlayıp sırasıyla neyin, nasıl, ne süreyle öğretileceği konusunda öğretmeni yönlendirir.
  • Öğretmen için bir plan ve kılavuz görevi görür.
  • Ölçme-değerlendirme daha kolay olur.
  • Öğretmeninin alternatif geliştirmesini sağlar.
Anne-Babaya Yararları:
  • Aile çocuk hakkında bilgi sahibi olur. Aile çocuğunun neyi bilip neyi bilmediğini öğreneceği için çocuğuna nasıl davranacağını bilir.
  • Aile, çocuğunun önceden kazanacağı davranışları bilir. Bu davranışları bildiği için evde de bu davranışları uygulayarak öğrencideki davranış değişikliğinin devamlılığını sağlamış olur.
  • Okul ile anne-baba arasındaki görüş farklılıkları ortadan kalkar.
  • Bep hazırlama ekibinin tam olarak kurulamaması,
  • Öğrenciye tıbbi tanım koymadaki eksiklikler,
  • Ailelerin bilinçsiz olması,
  • Özel eğitim veren öğretmenlerin Rehberlik Araştırma Merkezleri’nde görev yapmak istememeleri,
  • Uygulama aşamasında öğrenci değerlendirmelerinin eksik yapılması.
  • Özel eğitim alanında uzman öğretmen eksikliği.
Temel olarak aşağıdaki özelliklere sahip öğrenciler için bep hazırlanır.
· Aynı yaş grubundaki çocuklara sağlanan eğitim imkânlarından yararlanmasını engelleyen özel eğitim gereksinimi varsa,
· Engeli ya da yetersizliği eğitimsel performansını olumsuz etkiliyorsa,
· Gereksinimlerinin karşılanması için özel düzenlenmiş destek eğitimine gereksinim duyuluyorsa,
· Okulda sağlanan eğitim imkânlarından yararlanamıyorsa,
· Akranlarından belirgin seviyede öğrenme güçlüğü yaşıyorsa.

Bep, değerlendirme sürecinin basamaklarını oluşturan gönderme öncesi, gönderme ve ayrıntılı değerlendirme süreçleri sonunda özel eğitim hizmetlerinden yararlanılması uygun görülen çocuklar için hazırlanır

Bu süreçler temel olarak;

       Genel eğitim sınıflarında eğitim gören ve akranlarından duygusal, davranışsal ve akademik özellikleri yönünden farklı eğitim gereksinimleri olan öğrenciler öğretmenleri tarafından belirlenir. Bu öğrencilerin kaynaştırma öğrencisi olarak tanılanmaları için rehberlik araştırma merkezine gönderilmeleri ve değerlendirilmeleri gerekmektedir. Ancak yetersizliği olduğu düşünülen öğrencilerin rehberlik araştırma merkezine gönderilmeden önce, genel eğitim sınıflarında eğitimlerini sürdürebilmeleri için çaba harcanılması gerekmektedir. Buna göre gönderme öncesi, RAM'lere değerlendirme için göndermeden önce, yetersizliği olduğu düşünülen öğrencilerin eğitimini, sınıf öğretmenlerinin alacağı çeşitli uyarlamalarla ve düzenlemelerle genel eğitim sınıflarında sürdürme çabası olarak tanımlanabilir.

      Gönderme öncesi süreçte yetersizliği olduğu düşünülen öğrencinin, genel eğitim sınıflarında eğitiminin öğretmenin yapmış olduğu tüm uyarlamalara rağmen başarısız olması durumında gönderme süreci başlatılır. Bu süreç, öğrencinin daha fazla desteğe gereksinimi olup olmadığının belirlenmesi için sınıf öğretmeninin okul rehberlik servisi ile birlikte başlattığı bir süreçtir. Bu süreçte yapılan tüm çalışmalar yazılı rapor haline getirilerek öğrenci değerlendirme için rehberlik araştırma merkezlerine gönderilir.

Öğrencinin özel eğitime ihtiyacının olup olmadığının belirlenmesi için rehberlik araştırma merkezinde bir ekip tarafından gerçekleştirilen, çok yönlü değerlendirme süreci ayrıntılı değerlendirme süreci olarak tanımlanmaktadır. Burada öğrencinin özel eğitim hizmetleri için uygun olup olmadığına karar verilmeye çalışır. Bu karar verilirken özel gereksinimli öğrencinin;
· Nerede (kaynaştırma, özel sınıf veya özel okul),
· Nasıl (bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlama ve öğrencinin destekleneceği alanların neler olduğunu belirleme),
· Hangi destek hizmetlerle ( kaynak oda, sınıf içi yardım veya okul dışı destek eğitim) eğitim alacağına karar verilir.
      Ayrıca eğitsel değerlendirme süreci 2006 Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği'nde tanımlanmış yasal bir süreçtir.


Özel eğitim için yerleştirmelerin yapılmasının ardından özel eğitime ihtiyacı olan bireylere ait, BEP’in geliştirilmesi, uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi amacıyla BEP geliştirme birimi oluşturulur. Bu birimlerin, yakın çevrelerinde birim kurulamayan kurumlardaki özel eğitime ihtiyacı olan bireylere de destek eğitim vermesi için hizmet alanları özel eğitim hizmetleri kurulu tarafından belirlenir.
Kurum müdürü veya görevlendireceği müdür yardımcısının başkanlığında,
  • Gezerek özel eğitim görevi verilen öğretmen,
  • Aile,
  • Özel eğitime ihtiyacı olan öğrenci,
  • Rehber öğretmen-psikolojik danışman,
  • Eğitim programları hazırlamakla görevli öğretmen,
  • Özel eğitime ihtiyacı olan öğrencinin sınıf öğretmeni veya hazırlanan programın içeriğine uygun branş öğretmeni,gerektiğinde izleme tanılama ve değerlendirme ekibinden görevli bir kişiden oluşur.
Başkan,
  1. Birimi oluşturur, üyeleri belirler, toplantıları planlar.
  2. Bireyselleştirilmiş eğitim programı geliştirilmesi, uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi sürecinde, bireyin ihtiyaçları doğrultusunda kurum içi düzenlemeleri yapar.
  3. Bireyselleştirilmiş eğitim programı geliştirilmesi sürecinde yapılan çalışmaları, değerlendirmeleri izler, ihtiyaç duyulan araç-gerecin geliştirilmesi veya sağlanması için özel eğitim hizmetleri kurulu ile eşgüdümlü çalışır.
Gezerek Özel Eğitim Görevi Verilen Öğretmen:
     Kurumun olanaklarına ve bireyin ihtiyaçlarına göre hazırlanan bireysel eğitim planlarını, kaynaştırma uygulamaları yapılan kurumlar ile özel eğitim kurumlarında uygular.
  1. Değerlendirme ölçeklerinin geliştirilmesinde görüşünü bildirir.
  2. Gerektiğinde bireye, aileye, öğretmene ve kuruma bilgi verir.
Öğretmen:
  1. Bireyselleştirilmiş eğitim programlarının hazırlanmasında, uygulanmasında ve değerlendirilmesinde etkin görev alır.
  2. Planlanan eğitim programlarını uygulamaya dönüştürür.
  3. Bireyin gelişimine göre yeni bireysel eğitim programı önerileri hazırlar.
Aile:
1. Bireyselleştirilmiş eğitim programının geliştirilmesi sürecinde ihtiyaçlarını iletir.
2. Çocuğu ile ilgili hedeflerini ve planlarını belirtir.
3. Eğitim programının uygulanması sırasında çalışmalara etkin bir şekilde katılır, gerektiğinde eğitim araç gereç desteği sağlar.

Özel Eğitime İhtiyacı Olan Birey:
  1. Bireyselleştirilmiş eğitim programlarının hazırlanışı sırasında kendi ihtiyaçları ve isteklerini belirtir.
  2. Çalışmalara etkin biçimde katılır.
  3. Değerlendirme sonrasında çıkan eğitim önlemi ve yöneltme kararında isteğini belirtir.
Rehber Öğretmen (Psikolojik Danışman):
  1. Bireyin özel eğitim ihtiyacları doğrultusunda görüşünü belirtir ve bireye rehberlik yapar.
  2. Bireyin gelişimini izler.
  3. Aileye ve bireye dönütler verir.
Eğitsel Tanılama, İzleme ve Değerlendirme Ekibi Temsilcisi:
  1. Birey için saptanan destek eğitim hizmetlerinin uygulanmasında rehberlik eder.
  2. Bireyin gelişimini okul rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servisi ile işbirliği içinde izler.
Eğitim Programları Hazırlamakla Görevlendirilen Öğretmen:
1. Bireyselleştirilmiş eğitim programlarının hazırlanmasında, uygulanmasında ve değerlendirilmesinde etkin görev alır.
2. Değerlendirme ölçekleri geliştirir. İhtiyaç duyulan araç-gerecin geliştirilmesi veya sağlanması için başkan ile eş güdümlü çalışır.
3. Bireyin gelişimine göre yeni bireyselleştirilmiş eğitim programı önerileri hazırlar.
4. Gerektiğinde bireye, aileye, öğretmene danışmanlık yapar.

Not: Bireysel eğitim programı hazırlama ekibi, öğrencinin yetiştirildiği okulun olanaklarına göre oluşturulur. Her ne kadar kadar yasal olarak ekipte yer alması gereken üyeler yasada belirtilmiş olsada, okulun durumuna göre ekipte görev alan kişiler değişkenlik gösterebilir.
Bep ekibi, duruma göre sınıf öğretmeni, rehber öğretmen, aile, alan dersi öğretmenleri ve bir yönetici şeklinde oluşturulabilir.

· Öğrencinin şimdiki eğitsel performans düzeyi
· Öğrenciye bir akademik yıl boyunca kazandırılması planlanan uzun dönemli hedefler(Yıllık hedefler)
· Kısa dönemli hedefler.
· Belirlenen hedeflere ulaşmada gerekli olan öğretim yöntemleri ve materyaller.
· Kısa dönemli hedeflere ulaşmada gerekli olan zamanın başlama ve bitiş tarihi.
· Belirlenen hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığını belirlemek için kullanılacak değerlendirme yöntemi ve ölçütleri.
· Öğrenciye sağlanacak özel eğitim hizmetlerinin nerede, ne zaman, kimler tarafından ve ne kadar süreyle verileceği.
Özel Eğitime İhtiyacı Olan Bireyler ve Özel Eğitim – İbrahim H. DİKMEN – Pegem Akademi
Özel Eğitim Gerektiren Çocuklar ve Özel Eğitime Giriş – (Prof. Dr. Neriman Aral, Doç. Dr. Figen Gürsoy )– Morpa
Balıkesir Rehberlik Araştırma Merkezi.
Hazırlayan:
Uğur KALE
Nef - Böte - 2010

Hiç yorum yok: